Geslaagd beroep op ‘before and after’-clausule

Ireco, een handelaar in noten, had aan Nedlloyd (thans Maersk) opdracht gegeven om enkele tientallen containers met zakken pistachenoten over zee te vervoeren van Bandar Abbas, Iran naar Rotterdam. Het wegvervoer binnen Iran en van Rotterdam naar eindbestemming Luxemburg geschiedde via andere vervoerders dan Nedlloyd.

Nedlloyd verscheepte de containers in verschillende fases naar Rotterdam. De laatste zes containers hebben door toedoen van Nedlloyd enkele weken langer op de kade in Bandar Abbas gestaan alvorens deze naar Rotterdam zijn verscheept. Deze vertraging is niet zonder gevolgen gebleven. Bij aankomst van deze laatste zes containers in Luxemburg bleek dat de pistachenoten waren verontreinigd, dan wel aangetast door insecten in verschillende stadia van ontwikkeling.

De bedorven lading leverde Ireco een aanzienlijke schade op. Ireco spreekt, in haar hoedanigheid van ladingbelanghebbende, Nedlloyd aan tot vergoeding van deze geleden bederfschade.

Nedlloyd wijst de aansprakelijkheid af met een beroep op een ‘before and after’-clausule die onderdeel uitmaakt van haar overeenkomst met Ireco. In een ‘before and after’-clausule sluit de vervoerder zijn aansprakelijkheid uit voor schade die wordt veroorzaakt voorafgaand aan inlading in het zeeschip of na lossing uit het zeeschip. Omdat de schade aan de pistachenoten in dit geval was ontstaan op de kade in Iran, voorafgaand aan inlading in het zeeschip, zou Nedlloyd daarvoor niet aansprakelijk zijn.

Ireco meent dat Nedlloyd zich niet op deze clausule kan beroepen. Nedlloyd heeft de bewuste containers met pistachenoten immers langer dan afgesproken en gebruikelijk is op de kade in Bandar Abbas laten staan. Nedlloyd had als professioneel vervoerder redelijkerwijs wel kunnen begrijpen dat een langdurig verblijf van de containers op de kade in Iran – in de zon, bij hoge temperaturen en een hoge luchtvochtigheid, zonder het nemen van verdere desinfectiemaatregelen – als het ware borg stonden voor een explosieve insectenontwikkeling. De redelijkheid en billijkheid brengen in dat geval met zich mee dat een beroep op de ‘before and after’-clausule in strijd is met de goede trouw.

De Rechtbank Rotterdam volgt de redenering van Ireco. Nedlloyd heeft als professioneel vervoerder een zorgplicht tegenover Ireco. Zij had moeten weten dat door de zes containers langer op de kade te laten staan er bederfschade zou ontstaan. De Rechtbank acht Nedlloyd aansprakelijk, conform het regime van de Hague (Visby) Rules, voor de schade die Ireco heeft geleden.

Gerechtshof Den Haag

Het Gerechtshof Den Haag komt in hoger beroep echter tot een andere conclusie.

Het Hof stelt voorop dat voor zover de Hague (Visby) Rules van toepassing zijn op de voorgenoemde casus, deze niet van dwingendrechtelijke aard zijn voor het gedeelte van het transport voorafgaande aan belading en na lossing van een schip. Hierdoor komt men alleen aan de toepassing van de Rules toe wanneer partijen onderling niets afwijkends zijn overeengekomen omtrent aansprakelijkheid. In dit geval omvat de overeenkomst tussen partijen een ‘before and after’-clausule, die rechtsgeldig afwijkt van de Hagye (Visby) Rules.

Vervolgens stelt het Hof dat het Nederlands recht in casu aanvullend werkt en de ‘before and after’-clausule daarom naar Nederlands recht beoordeeld moet worden. Naar Nederlands recht kunnen redelijkheid en billijkheid onder omstandigheden in de weg staan aan een beroep op clausules die aansprakelijkheid uitsluiten. Over het algemeen wordt de uitsluiting van aansprakelijkheid naar de maatstaven van redelijkheid en billijkheid als onaanvaardbaar gezien, wanneer de schade waarvoor aansprakelijkheid is uitgesloten ontstaat ten gevolge van opzet of bewuste roekeloosheid van de schuldenaar of van met de leiding van zijn bedrijf belaste personen. Daarbij dient rekening gehouden te worden met alle omstandigheden van het geval.

Het Hof moet derhalve toetsen of het handelen van Nedlloyd – die de zes containers met pistachenoten onnodig lang op de kade in het hete Iran heeft laten staan, zonder desinfectiemaatregelen te treffen of Ireco hiervan te verwittigen – een beroep op de ‘before and after’-clausule naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar maakt.

Het Hof meent dat dit niet het geval is. Weliswaar komt het Hof tot het oordeel dat Nedlloyd tekort is geschoten in de zorg voor de lading, maar dit is geen voldoende grond om Nedlloyd haar beroep op de ‘before and after’-clausule te ontzeggen. Nedlloyd had er namelijk, zo oordeelt het Hof, niet vanuit hoeven gaan dat de lading pistachenoten in de containers besmet zouden zijn met ongedierte. Daarmee is niet bewezen dat Nedlloyd redelijkerwijs had moeten begrijpen dat de pistachenoten zouden bederven.

Het Hof acht het beroep op de ‘before and after’-clausule naar redelijkheid en billijkheid derhalve niet onaanvaardbaar. Nedlloyd is niet aansprakelijk voor de schade aan de pistachenoten, nu deze is ontstaan voorafgaand aan inlading in het zeeschip.

Conclusie

Het bovenstaande laat nog eens zien dat een beroep op een exoneratieclausule naar Nederlands recht niet snel in strijd is met redelijkheid en billijkheid, of anders gezegd, slechts bij uitzondering naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar wordt geacht. Het enkele schenden van een zorgplicht – zoals in casu door Nedlloyd – is onvoldoende, ook al lijkt dit op het eerste gezicht wel een opzichtige fout. Wees daarom alert wanneer u geconfronteerd wordt met een exoneratieclausule; wanneer deze rechtsgeldig overeengekomen is, is een beroep daarop slechts in uitzonderlijke omstandigheden niet geldig.