Toepasselijkheid verschillende sets algemene voorwaarden

Inleiding

Een partij kan, afhankelijk van haar hoedanigheid (dienstverlener, leverancier, in- of verkoper etc.) en afhankelijk van het voorwerp van de te sluiten overeenkomst (bijvoorbeeld verkoop, huur, service) onderling verschillende sets algemene voorwaarden gebruiken. In een dergelijk geval dient de gebruiker bij verwijzing naar de algemene voorwaarden tijdig en op een voor de wederpartij begrijpelijke en niet onredelijk bezwarende wijze aan te geven welke set of sets algemene voorwaarden op de te sluiten overeenkomst van toepassing is of zijn.

Als dat niet is gebeurd en het voor de wederpartij onduidelijk is welke van de verschillende sets algemene voorwaarden van toepassing is, bijvoorbeeld bij verwijzing naar twee onderling verschillende sets algemene voorwaarden met gebruik van het woord “of” (een zogenaamde alternatieve dubbele verwijzing), is de consequentie dat geen van de sets algemene voorwaarden deel uitmaken van de overeenkomst (HR 28 november 1997 (Visser/Avéro), ECLI:NL:HR:1997:ZC2507).

Branchevoorwaarden en eigen algemene voorwaarden

Het komt geregeld voor dat een partij zowel branchevoorwaarden gebruikt als eigen algemene voorwaarden hanteert. Zo ook in een andere zaak waarin de Hoge Raad uitspraak heeft gedaan (HR 24 april 2015, ECLI:NL:HR:2015:1125). Een leverancier van biologische levensmiddelen en diervoedergrondstoffen en ForFarmers,  een producent/verkoper van voer voor bepaalde soorten landbouwdieren  hebben een koopovereenkomst gesloten waarin bij “Contract Conditions” vermeld is: “C.N.G.D.” (de branchevoorwaarden voor graanhandelaren). Onderaan de overeenkomst is in een kleiner lettertype te lezen: “Op al onze transacties zijn van toepassing onze Algemene Verkoop- en Betalingsvoorwaarden (…), exemplaar op aanvraag”.

Op het punt van de geschillenbeslechting bevatten de twee sets onderling tegenstrijdige regelingen: in de branchevoorwaarden is een arbitraal beding opgenomen, terwijl de Algemene Verkoop- en Betalingsvoorwaarden een forumkeuzebeding bevatten (voor de rechtbank Middelburg). Het gerechtshof ’s-Hertogenbosch had geoordeeld dat het arbitraal beding prevaleerde (zodat de rechtbank Middelburg onbevoegd was).

In de zaak Visser/Avéro was in geschil of de toepasselijkheid van algemene voorwaarden was overeengekomen. In dit geval, aldus de Hoge Raad, is de toepasselijkheid van beide sets algemene voorwaarden bedongen en aanvaard (C.N.G.D. en Algemene Verkoop- en Betalingsvoorwaarden, een zogenaamde cumulatieve verwijzing).

In deze zaak is sprake van een overeenkomst met onderling strijdige bedingen en dient door uitleg  te worden bepaald welke van die bedingen prevaleert. Bij de beoordeling van hetgeen partijen in dit verband over en weer redelijkerwijs uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben mogen afleiden en te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten, kan de rechter gewicht toekennen aan onder meer de wijze waarop de desbetreffende bedingen in de overeenkomst zijn vermeld, dan wel geïncorporeerd.

Het gerechtshof had dat volgens de Hoge Raad ook gedaan door betekenis te hechten aan de omstandigheid dat de verwijzing naar de C.N.G.D., anders dan die naar de eigen algemene voorwaarden van de leverancier, niet was voorgedrukt, maar vermeld was in het gedeelte van de overeenkomst dat per transactie werd ingevuld.

Een uitspraak van de Hoge Raad van 11 november 2022 (ECLI:NL:HR:2022:1599) past in deze lijn.

Het draait om twee koopovereenkomsten, gesloten op 15 april 2014 en 4 juni 2014. Na telefonische onderhandelingen hebben verweerster en De Eendracht op die data mondeling overeenstemming bereikt over de verkoop door verweerster B.V. aan De Eendracht van zonnebloemkoek. Verweerster heeft beide koopovereenkomsten op dezelfde dag bevestigd door middel van ‘sales contracten’.

De sales contracten van 15 april 2014 en 4 juni 2014 vermelden, voor zover hier van belang:

“Dear customer, Herewith we confirm having sold to you, as specified below:

Seller : [verweerster] B.V.

Buyer : Coop De Eendracht

Product code : BDVZON048

Product name : Bio Zonnekoeken/exp. High pro

(…)

Contract Conditions : Conditiën van de Nederlandse Handel in Granen en Diervoedergrondstoffen (CNGD)

(…)”

Onderaan deze sales contracten is in een kleiner lettertype de volgende verwijzing opgenomen:

“Our General Terms and Conditions, as registered at the court of justice in Middelburg on 19 januari 2012 with number 1/2012, apply to all agreements concluded by verweerster and to all actions performed in connection therewith in as far as the main terms of these agreements and/or any standard-contract terms mentioned therein do not stipulate differently. In case of discrepancy the main contract terms and/or standard-contract terms shall prevail over these General terms and Conditions. A copy of our General Terms and Conditions is available upon request.”

De CNGD bevatten (in art. 45) een arbitraal beding.

Het hof heeft bepaald dat de rechtbank in verband met dit arbitraal beding onbevoegd is van de vorderingen van De Eendracht jegens verweerster op basis van non-conforme leveranties kennis te nemen.  

De Hoge Raad oordeelt dat voor zover in de koopovereenkomsten van 15 april 2014 en 4 juni 2014 tevens naar de eigen algemene voorwaarden van verweerster is verwezen, geldt dat deze verwijzing onderaan en in een kleiner lettertype is geplaatst, waarbij is vermeld: “In case of discrepancy the main contract terms and/or standard-contract terms shall prevail over these General terms and Conditions”. Dit laat volgens de Hoge Raad geen andere uitleg toe dan dat in geval van strijdigheid tussen de beide sets algemene voorwaarden die van toepassing zijn verklaard, de CNGD prevaleren boven de eigen algemene voorwaarden van verweerster.

Daarom is geen ander oordeel mogelijk dan dat het arbitraal beding uit de CNGD op de koopovereenkomsten van 15 april 2014 en 4 juni 2014 van toepassing is.

Advies voor de praktijk

Bij verschillende sets algemene voorwaarden is het belangrijk om goed vast te leggen welke set in welk geval geheel of gedeeltelijk prevaleert.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of heeft u andere ondernemingsrechtelijke vragen, neemt u dan gerust vrijblijvend contact op met Marc Janssen of één van de andere leden van de sectie Ondernemingsrecht.